Γράφει ο Θάνος Ασκητής
Η ζωή μάς φέρνει συχνά απέναντι σε δύσκολες συνθήκες, γεγονότα, ερεθίσματα, τα οποία πολλές φορές «απαιτούν» μια άμεση διαχείριση και επίλυση. Το πώς θα αποφασίσουμε να νοηματοδοτήσουμε αυτές τις «αναποδιές» έγκειται στο βαθμό ευαλωτότητας αλλά και στις δεξιότητες που το κάθε άτομο έχει αναπτύξει μέσα από τη διαδικασία μάθησης. Ο εγκέφαλός μας, λόγω της πλαστικότητάς του (ειδικά σε νεότερες ηλικίες), μαθαίνει να προσαρμόζεται αναπτύσσοντας νέους τρόπους σύνδεσης, σκέψης και ανατροφοδότησης με σκοπό την αποτελεσματικότερη και πιο λειτουργική συμπεριφορά.
Το άτομο που κατακλύζεται από αρνητικές σκέψεις εμφανίζει δύο κύρια «γνωσιακά λάθη», όπως αναφέρουμε στο ψυχοθεραπευτικό πλαίσιο, τα οποία είναι η καταστροφοποίηση και η επιλεκτική προσοχή. Το πρώτο σχετίζεται με την τάση να μεγεθύνουμε ένα αρνητικό συμβάν, μεγαλοποιώντας μια αποτυχία, ενώ το δεύτερο με την επιλογή να εστιάζουμε κυρίως στα αρνητικά και όχι στα θετικά σημεία ενός γεγονότος.
Είναι σημαντικό, λοιπόν, το άτομο να οριοθετήσει τη δυσλειτουργική του σκέψη, αποφεύγοντας να αναλωθεί σε αρνητικά σενάρια (μηρυκασμός) που στόχο έχουν να το απομακρύνουν από έναν λειτουργικό τρόπο αντιμετώπισης ενός προβλήματος ή δυσάρεστου γεγονότος. Γι’ αυτόν το λόγο απέναντι σε μια αρνητική σκέψη που έρχεται προσπαθήστε να βρίσκετε μια θετική εναλλακτική, χωρίς απαραίτητα να την πιστεύετε απόλυτα, καθώς με αυτό τον τρόπο θα “εκπαιδεύσετε” τον ψυχολογικό εαυτό σας να παραγκωνίζει τις αρνητικές σκέψεις και να δίνει χώρο σε νέες πιο λειτουργικές.
Συχνά ένας δυσλειτουργικός τρόπος σκέψης που χαρακτηρίζεται από γνωσιακές διαστρεβλώσεις (γνωσιακά λάθη), τα οποία εντοπίζονται στις αυτόματες σκέψεις μας, ενέχει τον κίνδυνο ανάπτυξης αυστηρής κριτικής του εαυτού και των άλλων. Η αυστηρή κριτική προς άλλους συχνά σχετίζεται με μια ανάγκη αυστηρής κριτικής εαυτού, η οποία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τελειοθηρικά χαρακτηριστικά προσωπικότητας και πολλές φορές παίρνει την μορφή αυτομομφής. Ένα χαρακτηριστικό μιας τέτοιας συνθήκης είναι και η αδυναμία αυτοεπιβράβευσης, ενώ γνωσιακά, δυσλειτουργικές πεποιθήσεις εδραιωμένες μέσα από ενδιάμεσους κανόνες των «πρέπει», ενισχύουν την ακαμψία σκέψης και την δυσκολία λεκτικοποίησης συναισθημάτων.
Είναι σημαντικό πρωτίστως, το άτομο να αναγνωρίσει το δυσλειτουργικό μοτίβο σκέψης και συμπεριφοράς σχετικά με την αυστηρή κριτική, ενώ θα ήταν παραγωγικό να επικοινωνήσει δυσφορικά συναισθήματα, τα οποία είναι φυσιολογικό να υπάρχουν μέσα στη ζωή μας, χωρίς να προσπαθεί όμως να τα κρύψει. Η αυστηρή κριτική εαυτού και συνεπώς των άλλων πηγάζει από ανείπωτα συναισθήματα και τα “πρέπει” των άλλων που έγιναν τα δικά σας “θέλω”. Επιβραβεύστε τον εαυτό σας σε κάθε προσπάθεια, ώστε να μάθετε να επιβραβεύετε και άλλους γύρω σας. Δώστε την δυνατότητα να κάνετε και να κάνουν λάθη, γιατί μέσα από αυτά μαθαίνουμε. Πάνω από όλα μάθετε όμως να αγκαλιάζετε τον «ευάλωτο εαυτό» σας, έναν εαυτό που όλοι έχουμε και αξίζει την αναγνώρισή του, χωρίς προσπάθειες υπεραναπλήρωσης.
