Στη δεκαετία ΄50-60, η διατήρηση της αγνότητας της κόρης μέχρι την επιλογή του κατάλληλου γαμπρού, αποτελούσε το κυριότερο άγχος των γονέων. Ιδιαίτερα, ο αυστηρός και συντηρητικός πατέρας επαγρυπνούσε διαρκώς μήπως η κόρη του «ξελογιαστεί» από κάποιο αγόρι ,που δεν χαίρει της έγκρισής του. Δεν είναι λίγες οι σκηνές στις ελληνικές ταινίες εκείνης της εποχής, όπου αγόρια που τόλμησαν να έχουν προγαμιαίες σχέσεις, διαπομπεύονται στις πλατείες με την γνωστή πινακίδα, κρεμασμένη από τον λαιμό, «Είμαι τέντι-μπόης».
Λίγα χρόνια αργότερα, την δεκαετία ’70- 80, τα πρότυπα των σχέσεων αλλάζουν ριζικά καθώς η σεξουαλική απελευθέρωση είναι στο ζενίθ της και η γυναίκα έχει κάνει μεγάλα βήματα προς την χειραφέτησή της. Ο γάμος αρχίζει να χάνει την αίγλη του και οι νέοι πια αλλάζουν σεξουαλικούς συντρόφους με μεγαλύτερη άνεση.
Ερχόμενοι στην πραγματικότητα του σήμερα, θα έλεγε κανείς πως υπάρχει μια στροφή 360 μοιρών, όχι μόνο στον τρόπο που συνάπτουμε σχέσεις αλλά και στο τι θεωρείται πια σχέση και τελικά πόσα είδη σχέσεων μπορεί να υπάρχουν.
Η σημαντικότερη αλλαγή στο κεφάλαιο σχέσεις είναι η κατάρριψη της μονογαμίας. Εκεί που η μονογαμία αποτελούσε θεμέλιο πάνω στο οποίο στηριζόταν μια σχέση, σήμερα οι σύντροφοι εκφράζουν «δεύτερες» σκέψεις στο αν θέλουν να δεσμευτούν στην αποκλειστικότητα που συνεπάγεται η μονογαμία. Έτσι, τα τελευταία χρόνια φαίνεται να κερδίζουν έδαφος οι μη μονογαμικές σχέσεις, δηλαδή αυτές που αποτελούνται από δύο άτομα και πάνω και οι σύντροφοι εμπλέκονται ρομαντικά ή/και συναισθηματικά ή/ και σεξουαλικά. Πρόκειται για έναν όρο «ομπρέλα», ο οποίος περιλαμβάνει μία λίστα από διαφορετικούς τύπους μη μονογαμικών σχέσεων, που με τον καιρό συνεχώς ανανεώνεται. Οι κυριότερες είναι οι εξής:
Ανοιχτού τύπου σχέση (open relationship)
Οι δύο σύντροφοι, στην ανοιχτού τύπου σχέση, συμφωνούν από κοινού στο να βλέπουν άλλους ανθρώπους είτε συναισθηματικά είτε σεξουαλικά είτε και τα δύο. Αν και κυριότερος τύπος ανοιχτών σχέσεων είναι ο σεξουαλικός.
Σχέσεις με ανταλλαγή ερωτικών συντρόφων ( swinging)
Ο σεξουαλικός χαρακτήρας εδώ είναι ξεκάθαρος, καθώς οι δύο σύντροφοι που μοιράζονται μονογαμική σχέση προσυμφωνούν και συναινούν στη σεξουαλική συνεύρεση με τρίτα πρόσωπα, με στόχο την συντροφική τους εξέλιξη και τον εμπλουτισμό της σεξουαλικής τους ζωής.
Monogamish
Ο όρος αυτός αποτελεί δημιούργημα του συντάκτη Dan Savage, ο οποίος περιγράφει αυτόν τον τύπο σχέσης ως «κατά βάση μονογαμική στις οποίες οι σύντροφοι μπορούν, κατά καιρούς, να έχουν σεξουαλικές εμπειρίες με τρίτους».
Πολυσυντροφικότητα (polyamory)
Η πολυσυντροφική σχέση περιλαμβάνει πολλαπλές σχέσεις μεταξύ των τριών ή περισσότερων, σταθερών συντρόφων. Στη συγκεκριμένη σχεσιακή πραγματικότητα, σύντροφοι μπορούν να έχουν επαφές, αλλά και να αναπτύσσουν συναισθηματικές σχέσεις, και με όλους τους συντρόφους.
Η αλήθεια είναι πως η πολυσυντροφικότητα διαφοροποιείται ανάλογα με τους κανόνες που έχουν θεσπιστεί μεταξύ των συντρόφων. Οι πολυσυντροφικές σχέσεις προκειμένου να είναι ηθικές, ορίζουν από την αρχή τι επιτρέπεται και τι όχι.
Σε κάποιες περιπτώσεις οι σύντροφοι συμφωνούν στην αποκλειστική αφοσίωση των μελών μεταξύ τους, ενώ σε άλλες είναι ελεύθεροι να δρουν όπως επιθυμούν. Σε κάθε περίπτωση, οι δεσμοί μεταξύ των μελών μπορεί να είναι ισότιμοι ή να υπάρχει μια κυρίαρχη συντροφική ερωτική σχέση μεταξύ ορισμένων συντρόφων, γύρω από την οποία αναπτύσσονται «δευτερεύοντες» δεσμοί με τους υπόλοιπους συντρόφους.
Polyfidelity
Πρόκειται για ένα είδος πολυσυντροφικής σχέσης, τα μέλη της οποίας δεν επιτρέπεται να αναπτύσσουν σεξουαλικούς ή συναισθηματικούς δεσμούς με άτομα εκτός της υφιστάμενης σχέσης, αλλά οφείλουν να παραμένουν πιστά απέναντι στο σύνολο των σταθερών συντρόφων τους.
Πολυγαμία (Polygamy)
Η πολυγαμία αποτελεί ένα είδος σχέσης όπου οι σύντροφοι είναι ταυτόχρονα και σύζυγοι μεταξύ τους. Πρόκειται για ένα είδος που συναντάται πιο σπάνια, κυρίως λόγω των υφιστάμενων νομικών περιορισμών. Για παράδειγμα, στις Ηνωμένες Πολιτείες η πολυγαμία θεωρείται παράνομη και για αυτό στις περισσότερες περιπτώσεις τα μέλη μιας τέτοιας σχέσης περιορίζονται στο να συνάψουν γαμήλιους δεσμούς μόνο με έναν εκ των συντρόφων τους.
Επειδή, όμως, κάποιοι φαίνεται να μην αρέσκονται από το αυστηρά δομημένο, γύρω από κανόνες και «πρέπει» ,μοντέλο των πολυσυντροφικών σχέσεων, δημιούργησαν έναν τύπο σχέσης που πάει κόντρα σε οποιοιδήποτε σταθερά θα μπορούσε να υπάρξει.
Λόγος γίνεται για την:
Σχεσιακή Αναρχία (Relationship Anarchy)
Οι υποστηρικτές της θεωρούν πως δεν θα έπρεπε να υφίστανται κανόνες ή προσδοκίες σε κανένα τύπο σχέσης, ούτε πως κάποιο είδος ερωτικού δεσμού υπερτερεί έναντι των άλλων. Με βάση αυτή την οπτική, μια συντροφική σχέση αντιμετωπίζεται ως εξίσου σημαντική με μία ερωτική, ενώ η μονογαμία γίνεται αντιληπτή ως ένας αφύσικος περιορισμός, καθώς, όπως υποστηρίζουν ο άνθρωπος είναι ων φύσει πολυγαμικό.
Όλα αυτά τα νέα είδη σχέσεων φαίνεται να ελκύουν όλο και περισσότερους οπαδούς, που συχνά απαρνούνται την μονογαμία εκπληρώνοντας την επιθυμία τους για σεξουαλική και συναισθηματική απελευθέρωση. Το δικό μου ερωτηματικό, όμως, έγκειται στο αν μέσα από όλη αυτή την αμφισβήτηση της μονογαμίας καταλήγουμε να είμαστε πραγματικά πιο ελεύθεροι ή ,στην τελική, δέσμιοι του «χάους» των ελευθεριών;
Dr. Θάνος Ε. Ασκητής
Νευρολόγος – Ψυχίατρος
Διδάκτωρ Ψυχιατρικής Πανεπιστημίου Αθηνών
Καθηγητής Ψυχιατρικής Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου
Πρόεδρος Ινστιτούτου Ψυχικής και Σεξουαλικής Υγείας
