Έπειτα από δεκαετίες εγκατάλειψης και άρνησης της πολιτείας να προστατέψει το ιστορικό οίκημα και το κτήμα του, ή να τα αξιοποιήσει ακολουθώντας το επιτυχημένο παράδειγμα άλλων κρατών, επιτέλους κάτι αλλάζει στο Τατόι. Το υπουργείο Πολιτισμού έχει εξαγγείλει την αποκατάσταση των αλλοτινών ανακτόρων που θα λειτουργήσουν σαν μουσείο, ενώ τα βοηθητικά του κτήρια και το κτήμα θα αξιοποιηθούν επίσης με σχέδια που περιλαμβάνουν ένα boutique ξενοδοχείο και café.
H ιστορία των βασιλικών ανακτόρων ξεκινά με την άφιξη του βασιλιά Γεώργιου το 1863. Η σκέψη για τη δημιουργία θερινών ανακτόρων υπήρχε στο μυαλό του Γεώργιου από την πρώτη στιγμή που ήρθε στην Ελλάδα. Αρχικά σαν ιδανικός τόπος για την ανέγερση των ανακτόρων είχε επιλεγεί η Πειραϊκή και λίγο αργότερα οι Πεταλιοί. Ήταν ο Ερνέστος Τσίλλερ που έδωσε στον νεαρό βασιλέα την ιδέα για την αγορά του κτήματος στο Τατόι.
https://www.instagram.com/p/B6docM_IVNQ/?igshid=swefl52q8t5
Ο βασιλιάς Γεώργιος αγόρασε την έκταση όπου χτίστηκε το ανάκτορο το 1872.
Ο Γεώργιος Α’ αγόρασε το 1872 την έκταση βόρεια από την Αθήνα, στο επίκεντρο της οποίας ήταν κάποτε η αρχαία Δεκέλεια, οραματιζόμενος τη δημιουργία ενός κτήματος αναψυχής στο οποίο θα κυριαρχούσε η βλάστηση και όχι τα οικοδομήματα. Πράγματι, οι προσπάθειές του είχαν ως αποτέλεσμα να δημιουργηθεί σχεδόν εκ του μηδενός ένα από τα ωραιότερα δάση στους πρόποδες της Πάρνηθας, που παραμένει μέχρι σήμερα πνεύμονας της Αττικής παρά τους κατά καιρούς εμπρησμούς και τις καταστροφές.
Το πρώτο οίκημα που ανεγέρθηκε στο Τατόι το 1874 σε σχέδιο του Τσίλερ ήταν ένα απλό διώροφο σπίτι ελληνοελβετικού ρυθμού, το οποίο προοριζόταν για ξενώνας, αν και δεν είχε ποτέ αυτή τη χρήση.
Τα θερινά ανάκτορα, που εξελίχθηκαν σε μόνιμη κατοικία της ελληνικής βασιλικής οικογένειας, ξεκίνησαν να οικοδομούνται το 1884 από τον αρχιτέκτονα Σάββα Μπούκη.
Κωνσταντίνος, Σοφία και Ειρήνη σε ένα από τα μικρά αυτοκίνητα με τα οποία ήταν εξοπλισμένο το κτήμα υπό το βλέμμα της βασίλισσας Φρειδερίκης το 1950.
Μέχρι την ανέγερση του κυρίως ανακτόρου χρησιμοποιούνταν από τον Γεώργιο και την οικογένειά του ως εξοχική κατοικία. Πάνω από τον σημερινό κήπο των ανακτόρων, για τη φύτευση του οποίου επελέγησαν φυτά από ολόκληρη τη Μεσόγειο, άρχισε να οικοδομείται το κυρίως κτίσμα, πιστό αντίγραφο έπαυλης του συγκροτήματος των ανακτόρων του Πέτερχοφ, στην Αγία Πετρούπολη, που ανήκαν στον τσάρο Αλέξανδρο Β΄, θείο της συζύγου του Γεώργιου, βασίλισσας Όλγας. Ήταν άλλωστε ιδέα της βασίλισσας να μιμηθούν την αρχιτεκτονική του οικήματος που αγαπούσε και της θύμιζε την Ρωσία.
https://www.instagram.com/p/B–bFofH4hL/
To ανάκτορο στις αρχές του περασμένου αιώνα.
Το νέο ανάκτορο κατοικήθηκε για πρώτη φορά από τον Γεώργιο και την Όλγα το 1889, μετά τον γάμο του διαδόχου Κωνσταντίνου με την πριγκίπισσα Σοφία, στους οποίους παραχωρήθηκε το πρώτο οίκημα. Το Τατόι δεν ήταν βέβαια ένα απλό εξοχικό, ήταν περισσότερο μία μικρή αυτόνομη πολιτεία με κάθε λογής υπηρεσίες. Στο κτήμα ανοικοδομήθηκαν δύο ναοί, υπασπιστήριο, κατοικίες για αυλικούς υπηρεσίας, τηλεγραφείο, η κατοικία του διευθυντή, τρία συγκροτήματα κατοικιών για τους εργαζόμενους, οινοποιείο, βουτυροκομείο, στάβλοι, αποθήκες, εργαστήρια και καταλύματα για τη φρουρά των ανακτόρων. Ένας παλιός ανεμόμυλος μετατράπηκε σε μικρό αρχαιολογικό μουσείο με τα ευρήματα που είχαν φέρει στο φως οι οικοδομικές εργασίες στην αλλοτινή αρχαία Δεκέλεια.
https://www.instagram.com/p/BqF89NiFgEL/
Daily Life: Παύλος, Φρειδερίκη, Κωνσταντίνος, Σοφία και Ειρήνη στο μάλλον απλό καθιστικό των ανακτόρων.
Το κτήμα είχε το δικό του οδικό δίκτυο και σύστημα υδροδότησης και πυρασφάλειας, καθώς και δύο μικρές τεχνητές λίμνες, τη Χήνα και την Κιθάρα. Καθώς το διέσχιζε ο δημόσιος δρόμος προς Χαλκίδα, ήταν εξοπλισμένο με ένα χάνι για τους διερχόμενους ταξιδιώτες, ενώ είχε και δικό του ξενοδοχείο, το «Τατόιον», που διαφημιζόταν στους ευρωπαϊκούς τουριστικούς οδηγούς της εποχής χάρη στην προνομιακή του τοποθεσία και την εγγύτητα με τη βασιλική κατοικία.
Το ειδυλλιακό κτήμα ήρθε για πρώτη φορά αντιμέτωπο με την καταστροφή όταν η μεγάλη πυρκαγιά του 1916 έκαψε το παλαιό ανάκτορο, το μεγαλύτερο μέρος του δάσους –μαζί και τα ελάφια που είχε φέρει ο βασιλιάς Γεώργιος από την Ουγγαρία–, καθώς και τους στάβλους, το ναό του Προφήτη Ηλία και το μουσείο.
Η Τζάκι Κένεντι και η αδελφή της Λι Ράτζιβιλ επισκέπτονται την βασιλική οικογένεια στο Τατόι το 1961 και φωτογραφίζονται μαζί με τον βασιλέα Παύλο την βασίλισσα Φρειδερίκη και την πριγκίπισσα Ειρήνη.
Η αποκατάσταση των ανακτόρων άργησε εξαιτίας της ταραγμένης πολιτικά περιόδου που ακολούθησε και πραγματοποιήθηκε στα χρόνια της Α’ Αβασίλευτης Δημοκρατίας, υπό την επίβλεψη του ικανού νέου διευθυντή του κτήματος Βασιλείου Δρούβα. Η παλινόρθωση της μοναρχίας πρόσθεσε στο κτήμα το κομψό διευθυντήριο, το μαυσωλείο και τα πέτρινα φυλάκια της Φρουράς. Ωστόσο, οι εργασίες στο κεντρικό κτήριο υπό τους αρχιτέκτονες Αναστάσιο Μεταξά, Εμμανουήλ Λαζαρίδης και Κωνσταντίνο Σακελλάριο αλλοίωσαν κατά γενική ομολογία την εικόνα των ανακτόρων. Ο Εμφύλιος έφερε νέες καταστροφές που έχρηζαν επισκευών. Λίγο αργότερα θα ξεκινούσε μια δεύτερη περίοδος κατοικίας των ανακτόρων και αναπαλαίωσης τους. Ο βασιλιάς Παύλος και η οικογένεια του εγκαταστάθηκαν στην αποκατεστημένη πλέον έπαυλη το 1948, χρησιμοποιώντας την ως μόνιμη κατοικία μέχρι τις 13 Δεκεμβρίου του 1967, όταν το αντικίνημα του Κωνσταντίνου οδήγησε στην εξορία της βασιλικής οικογένειας.
Τα αλλοτινά ανάκτορα παρέμειναν εκδικητικά παραδομένα στη φθορά του χρόνου για δεκαετίες.
Το κτήμα και τα ανάκτορα ήταν φυσικά σιωπηλοί μάρτυρες πολλών γεγονότων κάποιων μάλιστα ιδιαίτερα σημαντικών για την ιστορία της χώρας. Πρώτα από όλα φιλοξένησε περίφημες προσωπικότητες, ανάμεσα στις οποίες ο τσάρος Νικόλαος Β’ της Ρωσίας, η αυτοκράτειρα Σίσσυ της Αυστροουγγαρίας, οι βασιλείς του Ηνωμένου Βασιλείου Εδουάρδος Ζ΄ και Αλεξάνδρα, η σημερινή βασίλισσα Ελισάβετ, που είχε επισκεφθεί τη χώρα όταν ήταν ακόμη πριγκίπισσα, αλλά και η Τζάκι Κένεντι που επισκέφθηκε τα ανάκτορα έπειτα από πρόσκληση του Παύλου και της Φρειδερίκης. Από εκεί είχε ξεκινήσει και τη βόλτα της με το σπορ αυτοκίνητο του διαδόχου τότε Κωνσταντίνου.
https://www.instagram.com/p/BR5DAkEjPuJ/?igshid=inqk9e86ptyc
Οι βασιλείς Παύλος & Φρειδερίκη ετοιμάζονται να αναχωρήσουν απο τα ανάκτορα του Τατοΐου για επίσημη εκδήλωση στα μέσα της δεκαετίας του 50.
Στο ανάκτορο γεννήθηκε ο βασιλιάς Γεώργιος Β’ και οι κήποι του ήταν το δραματικό σκηνικό του μοιραίου τραυματισμού του βασιλιά Αλέξανδρου το 1920, από τον πίθηκο του γεωπόνου του κτήματος Στουρμ που οδήγησε στον τραγικό του θάνατο σε ηλικία μόλις 27 ετών. Στο Τατόι άφησε την τελευταία του πνοή και ο Βασιλιάς Παύλος. Σε πολιτικό επίπεδο, τρεις κυβερνήσεις ορκίστηκαν εκεί: του Ελευθερίου Βενιζέλου, τον Αύγουστο του 1915, του Δημητρίου Ράλλη, τον Νοέμβριο του 1920, και του Γεωργίου Παπανδρέου, τον Φεβρουάριο του 1964.
Το 1994 η κυβέρνηση Παπανδρέου ουσιαστικά δήμευσε όλη τη βασιλική περιουσία χωρίς καμία αποζημίωση. Η κατάσχεση αυτή κρίθηκε παράνομη από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο και η τέως βασιλική οικογένεια τελικά αποζημιώθηκε, δημιουργώντας με το ποσό της αποζημίωσης το 2003 το Ίδρυμα Άννα-Μαρία.
Ένας χώρος του Τατοϊου που προστατεύεται πάντα από τη φθορά και ας έχει δεχθεί επιθέσεις βανδαλισμού κατά καιρούς είναι αυτός του νεκροταφείου του κτήματος που εξακολουθεί να δέχεται τις επισκέψεις των μελών της τέως βασιλικής οικογένειας και όπου κάθε χρόνο τελείται σε ιδιαίτερη συγκινησιακή ατμόσφαιρα το μνημόσυνο για τους βασιλείς Παύλο και Φρειδερίκη. Το νεκροταφείο έχει έναν ιδιαίτερο συμβολισμό καθώς μετά το θάνατο της Φρειδερίκης το 1981 είχε επιτραπεί για πρώτη φορά μετά την εξορία της οικογένειας η επιστροφή τους στην Ελλάδα για την κηδεία της. Η εικόνα του νεκροταφείου ήταν για χρόνια κατόπιν η τελευταία έντονη ανάμνηση της Ελλάδας για τους εξόριστούς βασιλείς. Κάθε χρόνο στο μνημόσυνο του Απριλίου το «παρών» δίνουν εκτός από τον Κωνσταντίνο και την Άννα Μαρία, τα παιδιά τους και οι σύζυγοι τους, και πολύ συχνά αν και όχι κάθε χρόνο και οι αδελφές του Κωνσταντίνου πριγκίπισσα Ειρήνη και βασίλισσα Σοφία της Ισπανίας, αλλά και ο γιος της βασιλέας , ο πρίγκιπας Μιχαήλ και άλλα μέλη της ευρύτερης οικογένειας.
Σε αντίθεση με το «δίδυμο» ανάκτορο του Πέτερχοφ, που βρίσκεται σε εξαιρετική κατάσταση, μετά από δεκαετίες κομμουνιστικού καθεστώτος, το βασιλικό κτήμα στο Τατόι είχε αφεθεί στην επί δεκαετιών αδιαφορία της πολιτείας και στη φθορά του χρόνου, εκτεθειμένο στα στοιχεία της φύσης αλλά και σε κάθε εισβολέα με μόνο φορέα να το προστατεύει και να δίνει ακάματο αγώνα για τη διάσωση του, τον «Σύλλογο Φίλων του Τατόιού». Έπειτα από πολλές σχετικές εξαγγελίες που ωστόσο έμειναν στα χαρτιά, πλέον κάτι έχει αρχίσει να κινείται στον δρόμο προς την διάσωση των παλαιών ανακτόρων. Σύμφωνα με τις εξαγγελίες της κυρίας Λίνας Μενδώνη το κεντρικό κτήριο των ανακτόρων θα λειτουργήσει ως Μουσείο από το 1923, ενώ χρήσεις προβλέπονται και για άλλα οικήματα που βρίσκονται στο κτήμα. Ήδη ο περιβάλλων χώρος των αλλοτινών ανακτόρων έχει καθαριστεί οι συντηρητές έχουν αρχίσει το έργο τους και χιλιάδες αντικείμενα αξίας, από έργα τέχνης μέχρι τις περίφημες βασιλικές άμαξες και τα αυτοκίνητα έχουν εντοπισθεί και καταγράφονται…
Μιχάλης Αργυρόπουλος
PHOTOS: GETTY IMAGES/IDEAL IMAGE
