Ανθρώπινα λάθη: Η υπευθυνότητα είναι μία ικανότητα η οποία αναπτύσσεται μιμητικά μέσα στο αξιακό οικογενειακό σύστημα
Ο γιατρός που κάνει μία αποτυχημένη επέμβαση, η νοσοκόμα που δίνει μεγαλύτερη δόση από το φάρμακο, ο οδηγός ενός λεωφορείου που κάνει μία παρακινδυνευμένη προσπέραση, ο αστυνομικός που δεν εκτιμά σωστά τον κίνδυνο, ο σταθμάρχης που δεν γυρίζει τα κλειδιά είναι άνθρωποι ανεύθυνοι ή απλά άνθρωποι;
Από την Στεφανία Ρουλάκη
Σύμβουλο Ψυχικής Υγείας – Συγγραφέα
Λειτουργούν ασυνείδητα, χωρίς ενσυναίσθηση ή είναι οι τελικοί εκτελεστές ενός τραγικού σεναρίου που έχει γραφτεί από πολλά χέρια;
Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Σε τέτοιες θέσεις, εκτός από τα τυπικά προσόντα για την εκτέλεση του συγκεκριμένου καθήκοντος, θα έπρεπε να υπάρχει και μία αξιολόγηση για την ψυχική κατάσταση, καθώς και για τις ψυχικές ικανότητες του ατόμου που προσλαμβάνεται εφόσον από το άτομο αυτό κρέμονται ζωές. Η υπευθυνότητα είναι μία ικανότητα η οποία αναπτύσσεται μιμητικά μέσα στο αξιακό οικογενειακό σύστημα. Υπεύθυνοι γονείς, διδάσκουν τα παιδιά τους μέσα από το παράδειγμα της ζωής τους να γίνονται κι αυτά υπεύθυνα.
Υπάρχουν άνθρωποι που έχουν υψηλότερα επίπεδα ενσυναίσθησης και μπαίνουν πιο εύκολα «στα παπούτσια» των άλλων, έτσι οι έννοιες του καθήκοντος και της υπευθυνότητας είναι συνδεδεμένες με το νοιάξιμο για να γίνουν όλα όπως πρέπει να γίνουν σε κάτι που αναλαμβάνουν.
Αυτό φαίνεται εύκολα σε μία πρώτη συνάντηση για την επιλογή ανθρώπων, με την παροχή συστάσεων και επί τω έργω σε μία δοκιμαστική πρώτη φάση.
Όλα τούτα σε έναν κόσμο ιδανικά πλασμένο. Στην πραγματικότητα ενός ρουσφετολογικού συστήματος, τόσο ιδιωτικού όσο και δημόσιου, εύκολα μπορεί να γίνει αντιληπτό ότι κάποιες διαδικασίες δεν υπάρχουν ή παρακάμπτονται. Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να βρεθούν να παίζουν με τις ζωές μας ανεύθυνοι άνθρωποι.
Ας υποθέσουμε ότι ο σωστός άνθρωπος έχει επιλεγεί για μία καίρια θέση και είναι πάντοτε σε επαγρύπνιση. Είναι όμως πάντοτε και άνθρωπος.
Άνθρωπος με τους περιορισμούς του, με την κούραση του, το άγχος του, τα προσωπικά προβλήματα του, με τη φθορά του. Εδώ έρχεται ένα σωστά στημένο σύστημα ελέγχου, που όλα αυτά τα προβλέπει, τα επιτηρεί και τα διορθώνει. Δηλαδή, φροντίζει τους ανθρώπους που εργάζονται, όπως τα μηχανήματα που τα συντηρεί για να δουλεύουν καλά. Δυστυχώς, κάτι τέτοιο δεν υπάρχει, τουλάχιστον στην Ελλάδα.
Η έννοια «ανθρώπινο λάθος» λοιπόν, συμπεριλαμβάνει όλες εκείνες τις περιπτώσεις στις οποίες μία προγραμματισμένη αλληλουχία ψυχικών, διανοητικών ή σωματικών δραστηριοτήτων, λόγω τυχαιότητας δεν επιτυγχάνουν το τελικό αποτέλεσμα.
Αυτή είναι η μία όψη του νομίσματος. Η άλλη, είναι να δούμε το «ανθρώπινο λάθος» σαν σύμπτωμα μιας συστημικής παθογένειας.
Θέματα επάρκειας, εκπαίδευσης, αξιολόγησης, επιτήρησης, επικοινωνίας, συντήρησης, πιστοποίησης, διαδικασιών, κανονισμών, πρακτικών, πρωτοκόλλων, εντολών, χρόνου, πρόβλεψης, ανάλυσης, ασφάλειας, προστασίας, εξοπλισμού, υποστελέχωσης, πολλαπλών αρμοδιοτήτων, κακών εργασιακών συνθηκών και τόσων άλλων – ενός ολόκληρου μηχανισμού δηλαδή – περνούν από ανθρώπινα χέρια που, στατιστικά, το λάθος θα προκύψει.
Ακόμη και τα μηχανήματα κάνουν λάθη, χαλάνε. Το θέμα είναι όλες οι διαδικασίες να γίνονται σωστά ώστε να ελαχιστοποιούνται οι πιθανότητες τέτοιων ολέθριων λαθών. Η πρόληψη λοιπόν, είναι μέρος της θεραπείας.
Ένα τραγικό γεγονός ονομάζεται και μοιραίο, σαν η μοίρα να τα έφερε έτσι και να μην μπορούσε να αποφευχθεί. Αυτό που ο κόσμος ονομάζει «μοιραίο», στην ουσία είναι μία σειρά από τυχαία γεγονότα και συνειδητές ή ασυνείδητες ανθρώπινες επιλογές.
Ο προϊστάμενος που επέλεξε τον υπάλληλο, που πήγε στη δουλειά λίγο άρρωστος, που εκείνη τη μέρα το φανάρι δε δούλευε και ο συνάδελφος που δεν ήρθε και το τηλέφωνο που χτύπησε μαζί με μία φευγαλέα σκέψη κι έτσι το κουμπί δεν πατήθηκε την ώρα που θα αποτρεπόταν η καταστροφή…
Τώρα, τα όρια μεταξύ ανθρώπινου στατιστικού σφάλματος και ανευθυνότητας, αδιαφορίας, απροσεξίας ή κακού χειρισμού, εκείνοι που τα ξεπέρασαν τα γνωρίζουν και οι ειδικοί έχουν την ηθική υποχρέωση να καταθέτουν στη δικαιοσύνη όλα τα στοιχεία ώστε να αποδίδονται οι ευθύνες σε εκείνους που τους αναλογούν.
