Βασίλισσα Σοφία της Ελλάδος: Μητέρα τριών βασιλέων, του Γεωργίου Β΄, του Αλεξάνδρου και του Παύλου και κόρη του Φρειδερίκου Γ´της Γερμανίας.
Η Σοφία Δωροθέα Ουλρίκη Αλίκη που έμελλε να γίνει η βασίλισσα Σοφία της Ελλάδας γεννήθηκε στις 14 Ιουνίου του 1870 στα Νέα Ανάκτορα του Πότσδαμ.
Ήταν κόρη παιδί του τότε Διαδόχου του γερμανικού θρόνου και μετέπειτα Αυτοκράτορα, Φρειδερίκου Γ΄, και της μετέπειτα Αυτοκράτειρας Βικτωρίας.
Κατά την διάρκεια των εορτασμών του Χρυσού Ιωβηλαίου της Βασίλισσας Βικτωρίας, η οποία ήταν γιαγιά της από την πλευρά της μητέρας της, γνωρίζει τον 19χρονο Κωνσταντίνο, τότε Διάδοχο του ελληνικού θρόνου.
Η ίδια ήταν μόλις 17 ετών. Εκείνη την εποχή ο Κωνσταντίνος σπούδαζε στην «Πρωσική Ακαδημία Πολέμου», στο Βερολίνο και εκεί η γνωριμία τους αναπτύσσεται με συνέπεια να προχωρήσουν σε αρραβώνες στις 15 Οκτωβρίου 1888, τους οποίους ανακοινώνει στη βουλή ο βασιλιάς Γεώργιος Α΄.
Τους αρραβώνες οι Έλληνες τους υποδέχτηκαν με μεγάλη χαρά καθώς μεταξύ άλλων σύμφωνα με αναφορές, εκείνη την εποχή πίστευαν σε μια παλιά προφητεία που ήθελε την αναγέννηση της «Βυζαντινής Αυτοκρατορίας όταν η Ελλάδα θα αποκτήσει έναν Βασιλιά Κωνσταντίνο και μια Βασίλισσα με το όνομα Σοφία».
Ο γάμος τους έγινε στην Μητρόπολη την Κυριακή 15 Οκτωβρίου 1889. Οι Αθηναίοι της εποχής δεν μπορούσαν να πιστέψουν ότι έγιναν μάρτυρες μιας τέτοιας ιστορικής στιγμής.
Αφενός ήταν οι πρώτοι βασιλικοί γάμοι που έγιναν στο ελληνικό κράτος και αφετέρου την Αθήνα είχαν κατακλύσει εστεμμένοι και πολλές ξένες προσωπικότητες που έφτασαν στην ελληνική πρωτεύουσα για να παραστούν στο γεγονός.
Το 1896 και με την προοπτική να γίνει βασίλισσα των Ελλήνων αποκηρύσσει τον Προτεσταντικό Χριστιανισμό και ασπάζεται το Ορθόδοξο δόγμα.
Το Μεγάλο Σάββατο του 1891 βαφτίστηκε χριστιανή ορθόδοξη από τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών Γερμανό.
Με την δολοφονία του Γεωργίου του Α΄ στη Θεσσαλονίκη στις 5 Μαρτίου 1913, ο Κωνσταντίνος θα αναγορευόταν 3 μέρες αργότερα βασιλιάς Κωνσταντίνος των Ελλήνων και η πριγκίπισσα Διαδόχου Σοφία ήταν πια η βασίλισσα Σοφία των Ελλήνων.
Η Ελλάδα εκείνη την εποχή ήταν στη δίνη των βαλκανικών πολέμων και αργότερα του στον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο.
Η συμμετοχή της χώρα στον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο ήταν θέμα σύγκρουσης μεταξύ του βασιλιά Κωνσταντίνου Α΄ και του Πρωθυπουργού Ελευθέριου Βενιζέλου και τελικά οδήγησε σε αυτό που οι ιστορικοί ονομάζουν Εθνικό Διχασμό και τελικά τον εξαναγκασμό του Βασιλιά Κωνσταντίνου σε από τον Θρόνο του και τη χώρα.
Πολλοί είναι αυτοί που υποστηρίζουν ότι η Σοφία λόγω καταγωγής επηρέαζε τον βασιλιά ο οποίος είχε φιλογερμανική στάση.
Όμως η βασίλισσα Σοφία είχε ήδη προλάβει να κάνει τεράστιο φιλανθρωπικό έργο πριν εγκαταλείψει την χώρα με τον Κωνσταντίνο. Μεταξύ άλλων έφτιαξε το Νοσοκομείο Παίδων «Η ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ»,ίδρυσε τον Πατριωτικό Σύνδεσμο Ελληνίδων, πρόδρομο του ΠΙΚΠΑ.
Ενώ δενδροφύτευσε όλη την Αθήνα και θέσπισε τη «σχολική πράσινη εορτή», η οποία ξεκινούσε κάθε χρόνο με την φύτευση μικρού αριθμού δένδρων από κάθε μαθητή που ήταν υπεύθυνος για την ανάπτυξή τους, εορτή στην οποία συνήθως ήταν παρούσα η ίδια η βασίλισσα!
Η βασίλισσα Σοφία όμως συνεχίζει να διχάζει.
Βασίλισσα Σοφία των Ελλήνων: Η βιογραφία
Χαρακτηριστικός είναι ο πρόλογος του συγγραφέα Νίκου Παπακωνταντίνου ο οποίος στην βιογραφία του «Βασίλισσα Σοφία των Ελλήνων» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Φερενίκη, σημειώνει:
«Όταν ανακοίνωσα σε φίλους ότι σκοπεύω να γράψω την βιογραφία της Βασίλισσας Σοφίας, πολλοί μου δήλωναν κατηγορηματικά «εγώ την Σοφία δεν την συμπαθώ!».
Εγώ άραγε την συμπαθούσα ή όχι; Δεν θα ήξερα να απαντήσω. Εκτιμούσα πολλά γεγονότα από την δράση της και το έργο της, από την προσωπικότητά της, και συγχρόνως με ξένιζαν τοποθετήσεις της και συμπεριφορές της.
Ήθελα όμως να την γνωρίσω καλύτερα και γι’ αυτό αποφάσισα να ξεκινήσω την έρευνά μου. Δύο χρόνια κράτησε το ταξίδι μου στον κόσμο της, και καρπός του είναι αυτό το βιβλίο. Δεν είναι μία αγιογραφία της, θεωρώ τόσο ανιαρές τις αγιογραφίες ιστορικών προσώπων.
Ούτε είναι η δαιμονοποίησή της, ότι αυτή φταίει για όλα τα κακά στον τόπο και την οικογένεια. Προσπάθησα να την καταλάβω και να κάνω και τους αναγνώστες της βιογραφίας της να την καταλάβουν και εκείνοι καλύτερα.
Η βασίλισσα Σοφία έζησε μια ζωή στην διάρκεια της οποίας γνώρισε τόσο διαφορετικές καταστάσεις! Ήταν η εγγονή, και από τον πατέρα της και από την μητέρα της, των ισχυρότερων Μοναρχών της Ευρώπης και μεγάλωσε στα λαμπρότερα παλάτια.
Παρ’ όλα αυτά μεγάλωσε από δύο φιλελεύθερους γονείς που αφιέρωναν στα παιδιά τους χρόνο, στοργή και φροντίδα για την σωστή διαπαιδαγώγησή τους.
Η ιδανική αγάπη που ένωνε τους δύο γονείς της μεταξύ τους, ήταν γι’ αυτή το υπόδειγμα πως πρέπει να είναι η αγάπη που θα την ενώνει για πάντα με τον άντρα της ζωής της.
Στα δεκαεφτά της χρόνια, στον Κωνσταντίνο, βρήκε αυτή την αγάπη που ήταν κεραυνοβόλα και αμοιβαία. Ήταν σίγουρη ότι μπορούσε να τον ακολουθήσει στην άκρη του κόσμου. Τον ακολούθησε στην Ελλάδα. Πόσο διαφορετικά ήταν τα πράγματα εδώ!
Είναι του έτους 1894, από το ατελιέ της φωτογράφου Alice Hughes.
Συλλογή Νίκου Παπακωνσταντίνου.
Κάθε φορά που την ξένιζαν συνήθειες και συμπεριφορές των καινούργιων συμπατριωτών της, έγραφε στην μητέρα της και εκείνη την καθησύχαζε γράφοντάς της: «Ωστόσο, δεν πρέπει να ξεχνάμε πόσο νέα είναι η χώρα ως ανεξάρτητο κράτος και πόση πρόοδος έχει σημειωθεί… Κάθε τέτοια προσπάθεια στην Ελλάδα είναι βέβαιο ότι θα είναι ευλογημένη και ωφέλιμη».
Και η νεαρή πριγκίπισσα διαδόχου ονειρευόταν να συνδέσει το όνομά της με έργα απαραίτητα και ευεργετικά για την καινούργια πατρίδα της.
Πριν ακόμα γίνει βασίλισσα είχε δημιουργήσει το υποδειγματικό Νοσοκομείο των Παίδων, είχε αλλάξει με τις δενδροφυτεύσεις την όψη της Αθήνας, είχε περιθάλψει τραυματίες και στον ατυχή πόλεμο του 1897 και στον Α’ Βαλκανικό πόλεμο και τάιζε στα συσσίτιά της χιλιάδες απόρους.
Οι απειλές συνεχείς. Το 1897, την έξωσή τους την περίμεναν από μέρα σε μέρα. Το 1909, με το κίνημα στου Γουδή, έζησαν ενάμιση χρόνο, ως ανεπιθύμητοι, εκτός Ελλάδος.
Ο Κωνσταντίνος, που εξακολουθούσε πάντα να τον αγαπά, την έκανε υπερήφανη με τις στρατιωτικές του επιτυχίες, αλλά την πλήγωνε με τις ερωτικές του περιπέτειες.
Όπως όλοι οι αριστοκράτες, όλοι οι αστοί της εποχής του, αγαπούσε και φρόντιζε την σύζυγό του και την οικογένειά του, αλλά θεωρούσε ότι ήταν δικαίωμά του να έχει ερωμένη.
Ο Παγκόσμιος Πόλεμος τα κατέστρεψε όλα. Από την αρχή του πολέμου προσπάθησε να παραμείνει μακριά από κάθε φανατισμό.
Τους υπασπιστές του βασιλιά που αισθάνθηκαν αμήχανα όταν τους είδε να πανηγυρίζουν για τις νίκες των Συμμάχων, τους καθησύχασε λέγοντάς τους: « Μην ενοχλείσθε, κύριοι, σας παρακαλώ. Δεν λησμονώ ότι είμαι πρώτα Βασίλισσα των Ελλήνων και έπειτα Γερμανίδα πριγκίπισσα».
Συλλογή Νίκου Παπακωνσταντίνου.
Με την άδικη και συνεχή προπαγάνδα των Αγγλογάλλων εναντίον τους, με τον βομβαρδισμό του σπιτιού της όπου αναγκάστηκε, έντρομη, να βρει καταφύγιο, μαζί με τα μικρά παιδιά της, στα υπόγεια, με την πυρκαγιά του Τατοΐου, που εκείνη ήταν σίγουρη ότι ήταν εμπρησμός για να τους κάψουν ζωντανούς, με τον φοβερό λιμό που έφερε ο αποκλεισμός της Αθήνας από την Entente, τα νεύρα της έσπασαν και άρχισε να εύχεται την νίκη των Κεντρικών Δυνάμεων για να γλυτώσουν από τα δεινά τους.
Η εκθρόνιση του Βασιλιά Κωνσταντίνου το 1917 και η απαίτηση των Δυνάμεων να αντικατασταθεί από τον δευτερότοκο Αλέξανδρο, ανέτρεψε την ζωή της και τις οικογενειακές και δυναστικές αρχές της.
Εξόριστη στη Ελβετία έζησε την κατάρρευση της Γερμανικής Αυτοκρατορίας του παππού της, του πατέρα της και του αδελφού της και την έκπτωση από τον Θρόνο της πατρικής της οικογένειας. Θεωρούσε την καταστροφή της Γερμανίας πλήγμα για τον πολιτισμό.
Το μεγαλύτερο πλήγμα ήρθε με τον άδικο θάνατο του 27χρονου Αλεξάνδρου. Δεν την άφησαν να έρθει κοντά στο ετοιμοθάνατο παιδί της. «Η πολιτική έχει, Μεγαλειοτάτη, ενίοτε τοιαύτας σκληρότητας».
Δεν μπόρεσε να χαρεί την δικαίωση και την θριαμβευτική επιστροφή το 1920. Μέχρι τον θάνατό της έζησε σε πένθος της ψυχής της και της ενδυμασίας της.
Προσπάθησε στους γάμους των παιδιών της, στις γεννήσεις των δύο εγγονών της και στην έντονη κοινωνική και φιλανθρωπική δραστηριότητα να βρει διέξοδο. Όταν όμως ο ελληνικός στρατός, «οι ήρωές της», τσάκισαν, ήρθε η καταστροφή.
Ο Κωνσταντίνος πέθανε εξόριστος στο Παλέρμο. Απελπισμένη χειρονομία αγάπης για τον μοναδικό άνδρα της ζωής της, τριάντα πέντε χρόνια μετά την πρώτη συνάντησή τους και τον κεραυνοβόλο έρωτά τους, βγήκε στον κήπο και μόνη της έφτιαξε ένα ταπεινό μπουκέτο από μενεξέδες και του το πρόσφερε.
Τα επόμενα περίπου δέκα χρόνια, μέχρι τον δικό της θάνατο, πέρασαν στο πένθος, στις εθνικές και οικογενειακές δυσκολίες, στους οικονομικούς περιορισμούς, σε συνεχείς απογοητεύσεις.
Συλλογή Ιωάννη Καστρινάκη.
Όλη της η ζωή ήταν σπαρμένη με απογοητεύσεις. Από την ημέρα της βάπτισής της σε εποχή πολέμου, όπου «η ατμόσφαιρα ήταν βαριά και μελαγχολική. Ανήσυχα πρόσωπα και μάτια δακρυσμένα.
Σαν κάποιο κακό να σκίαζε την τελετή, που θα έπρεπε να είναι χαρούμενη και ευλογημένη», μέχρι την ημέρα που το φέρετρο με την σορό της τοποθετήθηκε στην κρύπτη της Ρωσικής εκκλησίας της Φλωρεντίας, περιμένοντας να μπορέσει ταφεί στην Ελλάδα.
Παράξενη γυναίκα, παράξενη βασίλισσα. «Ψυχρά και αυστηρά φύσις» την περιγράφει ο κουνιάδος της πρίγκιπας Νικόλαος, και ήταν έτσι, αλλά συγχρόνως είχε ευαισθησίες που την γέμιζαν συχνά θλίψη και της ράγιζαν την καρδιά.
Frau Verboten για τα παιδιά της, ήταν συγχρόνως γεμάτη έννοια και ενδιαφέρον και εξασκούσε σ’ αυτά μεγάλη επιρροή. Ζήτησα από τον πρίγκιπα Μιχαήλ να θυμηθεί κάποιες αναμνήσεις από την βασίλισσα Σοφία που τα παιδιά της, ο βασιλεύς Παύλος και η βασίλισσα – Μητέρα Ελένη της Ρουμανίας διηγούντο.
Ο πρίγκιπας απάντησε: «Δυστυχώς δεν έχω πολλές πληροφορίες για την θεία μου την βασίλισσα Σοφία. Ο βασιλιάς Παύλος και η βασίλισσα Ελένη, μιλούσαν για πολλά μέλη της οικογένειάς μας, αλλά παραδόξως πολύ λίγο για τη μητέρα τους».
Μπορείτε να βρείτε την βιογραφία του Νίκου Παπακωνσταντίνου, εδώ.
*Ευχαριστούμε τον συγγραφέα Νίκο Παπακωνσταντίνου για την παραχώρηση του υλικού
