Μεγάλωσε στον Πειραιά από δύο ανθρώπους που έχουν αγαπηθεί βαθιά. Οι γονείς της αποτελούν πρότυπο για εκείνη καθώς ερωτεύτηκαν όταν ήταν 16 χρονών και από τότε δεν χώρισαν ποτέ. Έχει καρδιακούς φίλους που είναι μαζί πάνω από 20 χρόνια και ακούει πάντα τη γνώμη τους. Την χαλαρώνει ένα κυριακάτικο απόγευμα στο πατρικό της, οι συζητήσεις με τις φίλες της, μία βόλτα με τα ανίψια της, το τρέξιμο και η… yoga.
Η υφυπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, Δόμνα Μιχαηλίδου, μιλάει στο Hello.gr για τα παιδικά της χρόνια, την καθημερινότητά της αλλά και το προσωπικό της στοίχημα, που δεν είναι άλλο από τη νομοθέτηση και δημιουργία ενός ενιαίου φορέα για τις υιοθεσίες και την αναδοχή παιδιών. Φαίνεται μάλιστα πως τα κατάφερε αφού πλέον με το νέο σύστημα αναδοχών-υιοθεσιών, κάθε υποψήφιος γονιός συνδέεται με ένα παιδί και ολοκληρώνει τις διαδικασίες που απαιτούνται σε λιγότερο από έναν χρόνο.
Της Κατερίνας Φάκα
Μια ανοιχτή πληγή στη χώρα μας ήταν η γραφειοκρατία και η απουσία ενιαίου φορέα στις υιοθεσίες και τις αναδοχές παιδιών. Τι αλλάζει σήμερα;
Τολμώ να πω ότι έχουν αλλάξει τα περισσότερα. Τα σημαντικότερα όμως που άλλαξαν είναι ότι πλέον το κράτος γνωρίζει. Δημιουργήσαμε ενημερωμένα ενιαία μητρώα, τόσο για τα παιδιά που φιλοξενούνται στις δομές όσο και για τους υποψήφιους γονείς. Για πρώτη φορά δηλαδή καταγράφηκαν όλα τα παιδιά που μένουν σε δομές, αλλά και όλοι οι υποψήφιοι γονείς που κάνουν αίτηση σε μία ψηφιακή πλατφόρμα. Επίσης υπάρχει πλέον επάρκεια εξειδικευμένων κοινωνικών λειτουργών. Υπάρχει για πρώτη φορά ένα απόλυτα σύγχρονο ψηφιοποιημένο σύστημα – ένας μηχανισμός που αντικαθιστά τη γραφειοκρατία με ένα απόλυτα σύγχρονο ψηφιοποιημένο σύστημα που λειτουργεί με απόλυτη διαφάνεια. Το άθροισμα αυτών αλλά και πολλών άλλων αλλαγών, συνοψίζονται στην πραγματοποίηση της εξαγγελίας «Μια οικογένεια για κάθε παιδί». Πλέον, με το νέο σύστημα αναδοχών-υιοθεσιών, κάθε υποψήφιος γονιός συνδέεται με ένα παιδί και ολοκληρώνει τις διαδικασίες που απαιτούνται σε λιγότερο από έναν χρόνο με απόλυτη διαφάνεια. Αντιμετωπίζουμε με απόλυτη κατανόηση την προσπάθεια και την προσμονή των υποψήφιων γονιών για να αποκτήσουν παιδί, προτεραιότητα και μεγάλη αγωνία μας είναι πάντα τα παιδιά που φιλοξενούνται στις δομές. Το πιο σημαντικό για εμάς είναι τα παιδιά να μην περνούν το μεγαλύτερο κομμάτι της ανήλικης ζωή τους μέσα σε δομές.
Γιατί ήταν τόσο δύσκολη η ολοκλήρωση της διαδικασίας μιας υιοθεσίας όλα αυτά τα χρόνια στη χώρα μας;
Οι αγκυλώσεις ήταν πολλές. Μέχρι τον Ιούλιο του 2019, το Εθνικό Μητρώο Ανηλίκων, όπου θα έπρεπε να υπάρχουν τα στοιχεία όλων των παιδιών, ήταν σχεδόν άδειο. Οι υπηρεσίες είχαν καταγράψει μόνο δύο από τις 82 μονάδες παιδικής προστασίας, οπότε κανείς δεν ήξερε πόσα και ποια παιδιά βρίσκονταν που. Έπειτα, ενώ το κράτος προέβλεπε εκπαιδευτικά μαθήματα γονέων ως απαραίτητη προϋπόθεση για να υιοθετήσει κάποιος, το ίδιο το κράτος και για σχεδόν δύο χρόνια δεν τα είχε οργανωσει. Δεν είχαν οργανωθεί ποτέ μαθήματα οπότε οι αιτήσεις χιλιάδων συμπολιτών μας έμεναν στα συρτάρια. Επίσης, οι κοινωνικές υπηρεσίες, που αναλάμβαναν τις αιτήσεις υιοθεσίες ήταν υποστελεχωμένες κι αυτό σήμαινε ότι δεν μπορούσαν να γίνουν κοινωνικές έρευνες σε υποψηφίους γονείς και οι αιτήσεις τους δεν προχωρούσαν. Τέλος, δεν υπήρχε κανένας συντονισμός μεταξύ των Υπηρεσιών του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικής Αλληλεγγύης, των Κέντρων Κοινωνικής Πρόνοιας των Περιφερειών, καθώς και των Κοινωνικών Υπηρεσιών των Περιφερειών. Όταν ένα νομοσχέδιο εισάγει συστημικές αλλαγές, η ψήφισή του δεν αρκεί – και αυτό ισχύει παντού! Απαιτείται όλοι οι δρώντες του συστήματος, το οποίο δημιουργείται, να είναι σε θέση να γνωρίζουν τις αλλαγές ώστε να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους, συντονισμένα και αποτελεσματικά. Όλα αυτά τα προβλήματα εξετάστηκαν και ξεπεράστηκαν ένα ένα με πολλή δουλειά και κόπο.
Ωστόσο, η αναδοχή είναι κάτι διαφορετικό και απέχει αρκετά από την αντίληψη των πολιτών. Μπορεί να αλλάξει αυτό;
Είναι αλήθεια αυτό που λέτε. Στην Ελλάδα η έννοια της αναδοχής δεν είναι ούτε ξεκάθαρη για τους περισσότερους ούτε προβεβλημένη. Και ως Υπουργείο, έχοντας στο επίκεντρο της πολιτικής μας την στήριξη, ενίσχυση και βέβαια αποιδρυματοποίση των παιδιών, σκοπεύουμε να το αλλάξουμε αυτό. Σε συνεργασία με τη UNICEF ετοιμάζουμε μια στοχευμένη καμπάνια πληροφόρησης και ευαισθητοποίησης γύρω από τον θεσμό της αναδοχής η οποία θα ξεκινήσει πριν από το τέλος του χρόνου. Η αναδοχή είναι ύψιστη ένδειξη ανιδιοτελούς αγάπης, είναι απόδειξη γενναίας δοτικότητας και τρυφερότητας προς ένα παιδί που έχει ανάγκη την αγκαλιά μιας οικογένειας.
Το σύνθημα είναι “Μια οικογένεια για κάθε παιδί”. Σε ποιο σημείο έχουμε φτάσει αναφορικά με τη διασύνδεση γονέων – παιδιών;
Από τον Δεκέμβριο που ανακοινώσαμε αυτή την πολιτική πρωτοβουλία μέχρι σήμερα έχουν γίνει πολλά σε πολύ γρήγορους χρόνους. Σήμερα γνωρίζουμε ότι υπάρχουν καταγεγραμμένα περισσότερα από 1680 παιδιά σε όλα τα ιδρύματα της χώρας. Με τη λειτουργία του Εθνικού Μητρώου και του δικτύου “Anynet” οι διαδικασίες πλέον προχωρούν και έχουν βρει ρυθμό. Οι αριθμοί φυσικά είναι δυναμικοί και μεταβάλλονται διαρκώς αλλά για να σας δώσω μια εικόνα θα σας έλεγα ότι αυτή τη στιγμή έχουν προχωρήσει ή προχωρά η επεξεργασία περισσοτέρων από 300 συνταιριασμάτων του συστήματος από τους κοινωνικούς λειτουργούς παιδιών και γονιών οι οποίοι και έχουν κρίσιμο ρόλο στη διαδικασία.
Όλο αυτό το διάστημα επισκέπτεστε δομές φιλοξενίας παιδιών και μιλάτε μαζί τους. Υπάρχει κάτι που σας άγγιξε περισσότερο;
Κάθε φορά που βρίσκομαι σε μια δομή αντιλαμβάνομαι πόσο σημαντικό είναι να κάνουμε ό,τι μπορούμε για να μη στερηθούν τα παιδιά το δικαίωμα στην παιδικότητά τους. Στις δομές υπάρχουν σίγουρα οι άνθρωποι που τα φροντίζουν, δίνοντας τους καθημερινά πολλή αγάπη και στοργή αναπληρώνοντας όσο μπορούν αυτό που τους λείπει, το οικογενειακό περιβάλλον. Κανένα ίδρυμα, όμως, όσο καλό κι αν είναι δεν είναι οικογένεια. Οπότε, ναι, αυτό που με αγγίζει κάθε φορά που επισκέπτομαι παιδιά σε δομές είναι η αίσθηση που αποκομίζω για το πόσο επιτακτικό είναι να φροντίσουμε να βρεθεί μια οικογένεια για κάθε παιδί. Έχουν υπάρξει παιδιά που έχουν ρωτήσει εμένα προσωπικά αλλά και τους συνεργάτες μου αν μπορούμε να τους βρούμε οικογένεια. Είναι δύσκολο να περιγράψω τα συναισθήματά μου όταν μου κάνουν αυτή την ερώτηση μικρά παιδιά. Το σίγουρο είναι ότι μου δίνει δύναμη και με γεμίζει πείσμα για να καταφέρω ακόμα περισσότερα. Όσο καλή κι αν είναι μια δομή, πάντα είναι καλύτερη μία οικογένεια. Μέσα σε ελάχιστο χρόνο, κάναμε πάρα πολλά. Υπάρχουν όμως πολλά ακόμα να γίνουν. Και θα γίνουν. Για παράδειγμα στο Σχέδιο Νόμου της Πρόνοιας που βρίσκεται αυτή τη στιγμή σε διαβούλευση, διορθώνουμε μια αδικία δεκαετιών. Δίνουμε τη δυνατότητα σε οικογένειες με βιολογικά παιδιά με αναπηρία να υιοθετήσουν ή να γίνουν ανάδοχες οικογένειες. Καταργούμε την τυπική εξέταση των προϋποθέσεων της καλής διανοητικής και σωματικής υγείας για τους συνοικούντες των υποψηφίων γονέων έχοντας πάντα τη κρίση του κοινωνικού λειτουργού ως βασικό στοιχείο για τη λειτουργικότητα της υποψήφιας οικογένειας. Έως σήμερα, οι οικογένειες με βιολογικό παιδί π.χ. με σύνδρομο Down ή άλλο μέλος της οικογένειας με διανοητική ή σωματική αναπηρία δεν μπορούσαν καν να είναι υποψήφιες για υιοθεσία/αναδοχή. Με τον τρόπο αυτό εξαλείφουμε μια διάκριση σε βάρος των οικογενειών/ ατόμων με αναπηρία, βοηθούμε την εξέλιξη και κοινωνική ένταξη των ατόμων με αναπηρία.
Εργαστήκατε σκληρά και κατά την διάρκεια της καραντίνας μαζί με τους συνεργάτες σας για να μην μείνει ούτε μια ημέρα παραπάνω ένα παιδί στις δομές. Ποιο μήνυμα στέλνετε στους υποψήφιους γονείς;
Να έχουν εμπιστοσύνη στις αλλαγές που έχουμε ήδη δρομολογήσει στο σύστημα υιοθεσιών. Από το 2018 η Πολιτεία αποφάσισε να κάνει ουσιαστικές παρεμβάσεις. Ο νόμος της προηγούμενης κυβέρνησης ήταν σε σωστή κατεύθυνση και αυτό το έχω ξαναπεί. Ηταν όμως ένας εξαιρετικά δύσκολος νόμος εξού και η κυβέρνηση που τον ψηφισε δεν καταφερε μεσα σε 1,5 χρόνο να τον υλοποιησει. Χρειάστηκαν ωστόσο πολλές παρεμβάσεις από την πλευρά μας για να καταστεί λειτουργικός. Το νέο σύστημα για να λειτουργήσει ολοκληρωτικά χρειάζεται όμως, όπως καταλαβαίνετε, μία περίοδο προσαρμογής. Υποθέσεις που χρονίζουν, υιοθεσίες που δεν έγιναν με ξεκάθαρες διαδικασίες, νομικές διαδικασίες που χρειάζεται να επανεξεταστούν, χρόνος που απαιτείται ώστε οι δομές να αλλάξουν τρόπο προσέγγισης. Τα γνωρίζουμε όλα αυτά ως Υπουργείο, έχουμε σκύψει πάνω σε αυτά τα προβλήματα, τα παρακολουθούμε και είμαστε από πάνω τους ώστε να παρεμβαίνουμε σε αυτά ένα ένα. Μετά από τόσα χρόνια αναμονής και υποσχέσεων, που ποτέ δεν τηρήθηκαν, καταλαβαίνω τους πολίτες που δείχνουν δυσπιστία προς το κράτος. Θα ζητήσω λίγη υπομονή καθώς είμαστε στη περίοδο προσαρμογής και ήδη λύνουμε μικρά προβλήματα που υπάρχουν ένα ένα.
Αναφερθήκατε στο Σχέδιο Νόμου που βρίσκεται σε διαβούλευση για την Πρόνοια. Το 2020 ήταν και είναι μια πραγματικά δύσκολη χρονιά για όλους. Πώς σκοπεύετε να βοηθήσετε τους πιο ευάλωτους;
Με το νέο νομοσχέδιό μας που έχει τεθεί σε διαβούλευση συνεχίζουμε, ως Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, την προσπάθειά μας για ποιοτικές οριζόντιες μεταρρυθμίσεις στην κοινωνική πολιτική ώστε εκτός από άμεση οικονομική ενίσχυση να προσφέρουμε στους συμπολίτες μας και χρήσιμες υπηρεσίες όπως οι βρεφονηπιακοί σταθμοί και τα κέντρα αναπηρίας.
Προβαίνουμε όμως και σε πολύ σημαντικές μικρές αλλαγές που έχουν όμως για κάποιους πολύ μεγάλο αποτύπωμα. Θα σας δώσω ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. Βοηθούμε τους πιο ευάλωτους συμπολίτες μας που έμεναν χρόνια απροστάτευτοι και έτσι για πρώτη φορά άστεγοι και γυναίκες θύματα βίας που μένουν σε Ξενώνες Φιλοξενίας θα λαμβάνουν Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα.
Πώς επιλέγετε να περνάτε τον ελεύθερό σας χρόνο;
Ο ελεύθερος χρόνος μου είναι όλη αυτή τη χρονιά ελάχιστος. Είναι λογικό και αναμενόμενο. Οι προτεραιότητές μου λόγω της θέσης μου στο Υπουργείο Εργασίας όπως καταλαβαίνετε έχουν αλλάξει πολύ. Τον λίγο ελεύθερο χρόνο που διαθέτω τον μοιράζομαι με τους αγαπημένους μου, με την οικογένειά μου και τους φίλους μου. Ένα Κυριακάτικο απόγευμα στο πατρικό μου, συζητήσεις ενδοσκόπησης με τις φίλες μου, μία βόλτα με τα ανίψια μου, ένα ,σπάνιο πλέον βέβαια, Σαββατοκύριακο εκτός Αττικής με αυτούς που νοιάζομαι και αγαπώ είναι αυτά που αναζητώ περισσότερο. Όταν τα καταφέρνω καμιά καθημερινή πηγαίνω στο Ζάππειο για να τρέξω (αν και δυστυχώς συχνά σκοντάφτω και τραυματίζομαι!) και κάνω στο σπίτι μου yoga, δυστυχώς μόνη μου!
Γνωρίζουμε λίγα πράγματα για την ζωή σας. Πού έχετε μεγαλώσει, πώς ήταν τα παιδικά σας χρόνια;
Θα έλεγα ότι είμαι ένας τυχερός άνθρωπος. Προέρχομαι από μία οικογένεια που κρατάει από πολλές μεριές. Οι γονείς του πατέρα μου γεννήθηκαν στη Ρωσία και την Κωνσταντινούπολη, ενώ της μητέρας μου είναι από τη Σμύρνη και τη Φώκαια. Εγώ μεγάλωσα στον Πειραιά από δύο ανθρώπους που έχουν αγαπηθεί βαθιά. Οι γονείς μου αποτελούν πρότυπο για εμένα. Ερωτεύτηκαν όταν ήταν 16 χρονών και από τότε δεν χώρισαν ποτέ. Μου έμαθαν να καλλιεργώ την αισθητική, να αγαπώ το διάβασμα, να αναζητώ ερεθίσματα και να προκαλώ τη συζήτηση. Το πιο σημαντικό από όλα μου έμαθαν να μη φοβάμαι. Όταν χρειάστηκε να φύγω από την Ελλάδα για να σπουδάσω στο εξωτερικό, αυτό ήταν ένα από τα μεγαλύτερα προσόντα μου. Ο πατέρας μου μου είχε μάθει να είμαι τολμηρή και να επιδιώκω το καλύτερο. Από την πλευρά της μητέρας μου για 100 χρόνια έχουν γεννηθεί μόνο γυναίκες! Ανεξάρτητες, δυνατές, δυναμικές και με βαθιά ριζωμένη την αίσθηση της φροντίδας αλλά και της αισιοδοξίας. Αυτά τα χαρακτηριστικά με βοήθησαν για 11 χρόνια στο εξωτερικό και με βοηθούν και τώρα να πραγματοποιώ τις επιδιώξεις μου .
Σπούδασα στη Μεγάλη Βρετανία και έλαβα το μεταπτυχιακό και το διδακτορικό μου από το Πανεπιστήμιο του Cambridge. Ουσιαστικές γνώσεις που χρησιμοποίησα τόσο σε projects των Ηνωμένων Εθνών και του ΟΟΣΑ που απασχολήθηκα αργότερα, όσο και σήμερα ως Υφυπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων.
Υπάρχει κάποιος άνθρωπος δίπλα σας που να σας στηρίζει και να σας συμβουλεύει;
Δύσκολη ερώτηση – δεν έχω μονάχα έναν! Αρχικά τους γονείς μου. Είναι οι άνθρωποι που εκτιμώ περισσότερο και τους εμπιστεύομαι απόλυτα. Η μητέρα μου χρειάστηκε να αναλάβει την πολύ ανδροκρατούμενη επιχείρηση της οικογένειας στα 17 της όταν έχασε τον πατέρα της.
Έχει ένα μοναδικό συνδυασμό ήρεμης δυναμικότητας, κατανόησης της αγοράς, ενσυναίσθηση της κοινωνίας και μοναδικής προσωπικής τρυφερότητας. Αναζητώ την κρίση της στα πάντα. Έχω όμως και καρδιακούς σχολικούς φίλους που είμαστε πάνω από 20 χρόνια μαζί και ακούω πάντα τη γνώμη τους. Βρίσκονται πάντα δίπλα μου όταν τους χρειάζομαι και νιώθω ειλικρινά υπόχρεη. Τέλος, στο γραφείο μου, τόσο ο διευθυντής μου όσο και οι στενοί επιστημονικοί μου συνεργάτες είναι οι άνθρωποι που καθημερινά έχουν τα μάτια, τα αυτιά και πάνω από όλα το μυαλό τους ανοιχτό και ξέρω ότι με νοιάζονται βαθιά. Αφουγκράζονται όσα γίνονται γύρω μας έγκαιρα ώστε να με ενημερώνουν σωστά και να είμαστε όσο περισσότερο γίνεται αποτελεσματικοί και χρήσιμοι από τη θέση που έχουμε. Πιστεύω πολύ στη δύναμη της ομάδας.
