Η Ελλάδα έχει πολλά ήθη και έθιμα, όπου τα περισσότερα διατηρούνται με το πέρασμα των χρόνων, ενώ κάποια άλλα χάνονται.
Τα Χριστούγεννα και την Πρωτοχρονιά έχουμε πολλά ήθη και έθιμα σε όλη την Ελλάδα που αξίζει να γνωρίσουμε καλύτερα, όσον αφορά την έλευσή τους. Ίσως, κάποια από αυτά να τα γνωρίζετε!
Το Χριστόψωμο
Την παραμονή των Χριστουγέννων ξεκινάει η προετοιμασία για το ζύμωμα του Χριστόψωμου που πρόκειται για το «ψωμί του Χριστού».
Φτιάχνεται με ιδιαίτερη ευλάβεια και υπομονή από τη νοικοκυρά του σπιτιού και το χαρακτηριστικό του είναι ο χαραγμένος σταυρός στο πάνω μέρος, και τα εντυπωσιακά διακοσμητικά σκαλιστά σχέδια ή άλλα πρόσθετα στολίδια, που έχουν ως σκοπό την έκφραση διαφόρων πεποιθήσεων των πιστών.
Σε πολλά μέρη της Ελλάδας το συγκεκριμένο έθιμο υπάρχει με παραλλαγές με πιο χαρακτηριστικό βέβαια ένα κεφαλλονίτικο έθιμο κατα το οποίο όλη η οικογένεια συγκεντρώνεται στο σπίτι του πιο ηλικιωμένου, τοποθετούν στο πάτωμα τρία δαυλιά, έτσι ώστε να σχηματίζουν το γράμμα Χ και πάνω τους τοποθετούν την «κουλούρα». Όλοι σχηματίζουν έναν κύκλο γύρω της και ακουμπούν το δεξί τους χέρι πάνω σε αυτή. Τότε ο σπιτονοικοκύρης ψέλνει και ρίχνει λάδι στα δαυλιά, βάζοντας τα στη φωτιά. Έπειτα κόβει την κουλούρα, τη μοιράζει και το δείπνο ξεκινά. Στην άλλη άκρη της Ελλάδας, για τους Κρητικούς η ετοιμασία του Χριστόψωμου αποτελεί ολόκληρη ιεροτελεστία. Χρησιμοποιούνται τα πιο ακριβά υλικά για τη παρασκευή του όπως ψιλοκοσκινισμένο αλεύρι, ροδόνερο, μέλι, σουσάμι, κανέλα και γαρίφαλο. Όταν το ζυμάρι είναι έτοιμο οι γυναίκες παίρνουν τη μισή ζύμη και φτιάχνουν μια κουλούρα, ενώ με τη υπόλοιπη φτιάχνουν ένα σταυρό με λωρίδες και τον τοποθετούν πάνω στο ψωμί.
Η σφαγή του γουρουνιού
Το χοιρινό είναι το κρέας των Χριστουγέννων, καθώς όλοι το φτιάχνουν σε διάφορες παραλλαγές.
Η προετοιμασία για το ψήσιμο του γουρουνιού ήταν μια δουλειά που την αναλάμβαναν οι άντρες. Στη Θεσσαλία, η πραγματική ιεροτελεστία για κάθε οικογένεια ήταν η σφαγή του γουρουνιού, το οποίο εκτρεφόταν καιρό για αυτό το σκοπό.
Τη δουλειά αυτή αναλάμβαναν οι άντρες του σπιτιού τη Παραμονή των Χριστουγέννων και το χοιρινό κρέας αποτελούσε το κύριο φαγητό στο χριστουγεννιάτικο τραπέζι, όπως εξάλλου και σήμερα. Η παρασκευή λουκάνικων αποτελούσε διαδικασία άρρηκτα συνδεδεμένη με τη παραπάνω εργασία, ενώ το λίπος του γουρουνιού αποθηκευόταν σε δοχεία και χρησιμοποιούνταν αργότερα στη μαγειρική.
Τα κάλαντα
Τα Κάλαντα αποτελούν δημοτικά ευχητικά και εγκωμιαστικά τραγούδια με Βυζαντινές ρίζες που ψάλλονται κάθε χρόνο κυρίως την παραμονή μεγάλων θρησκευτικών εορτών, όπως τα Χριστούγεννα, η Πρωτοχρονιά και τα Θεοφάνεια.
Τα κάλαντα λέγονται κυρίως από παιδιά, κρατώντας το τρίγωνο και πηγαίνουν σε σπίτια, καταστήματα, δημόσιους χώρους. Κύριος σκοπός των τραγουδιών αυτών είναι μετά τις αποδιδόμενες ευχές, δηλαδή τα “Χρόνια Πολλά”, το φιλοδώρημα είτε σε χρήματα (σήμερα) είτε σε προϊόντα (παλαιότερα). Ο μεγάλος αριθμός των διαφόρων παραλλαγών είχε ως αποτέλεσμα το διαχωρισμό τους σε εθνικά ή αστικά και σε τοπικά ή παραδοσιακά (κατά περιοχή). Στα χριστουγεννιάτικα κάλαντα έχουν καταμετρηθεί περισσότερες από τριάντα παραλλαγές μόνο στον Ελλαδικό χώρο.
Ο Άγιος Βασίλης και η Βασιλόπιτα
Τα Χριστούγεννα είναι η αγαπημένη γιορτή μικρών και μεγάλων, και την περιμένουν με αγωνία καθώς έχουν ζητήσει από τον Άγιο Βασίλη δώρα.
Κατά την ελληνική παράδοση, ο Άγιος Βασίλειος είναι ένας ταπεινός Έλληνας Άγιος με μαύρα γένια και σκούρο φτωχό ράσο, που έρχεται από την Καισάρεια της Καππαδοκίας να ευλογήσει τα σπιτικά μας και να λάβει το δικό του κομμάτι από τη βασιλόπιτα που φτιάχνουμε προς τιμήν του.
Σύμφωνα με τη παράδοση το έθιμο της βασιλόπιτας προήλθε τον Μ. Βασίλειο, όταν για να προστατεύσει την Καισάρεια της Καππαδοκίας από επιδρομή αλλοφύλων, έκανε έρανο και μάζεψε χρυσά νομίσματα και άλλα τιμαλφή, για να τα δώσει στους εχθρούς, ώστε να τους δελεάσει, για να μην λεηλατήσουν την περιοχή του. Ωστόσο ο εχθρός τελικά, δεν κατόρθωσε να εισβάλει στην Καισάρεια και τα τιμαλφή έμειναν. Τότε, ο Μ. Βασίλειος είπε να φτιάξουν μικρές πίττες – ψωμάκια, μέσα στις οποίες έβαζαν και ένα χρυσό νόμισμα, ή κάτι άλλο από όλα τα πολύτιμα πράγματα που είχαν μαζευτεί. Οι πίτες αυτές μοιράστηκαν σε όλους και ο καθένας κράταγε ό,τι του τύχαινε, ενω πάρα πολλά έτυχαν στα παιδιά.
Σπάσιμο ροδιού
Το πρωί της Πρωτοχρονιάς, που η οικογένεια πηγαίνει στην εκκλησία, ο νοικοκύρης κρατάει στην τσέπη του ένα ρόδι. Γυρνώντας σπίτι, πρέπει να χτυπήσει το κουδούνι της εξώπορτας, διότι σύμφωνα με το έθιμο δεν κάνει να ανοίξει ο ίδιος με το κλειδί του, έτσι ώστε να είναι ο πρώτος που θα μπει στο σπίτι του για να κάνει το καλό ποδαρικό, με το ρόδι στο χέρι.
Μπαίνοντας μέσα, πάντα με το δεξί, σπάει το ρόδι πίσω από την εξώπορτα, το ρίχνει δηλαδή κάτω με δύναμη, για να σπάσει και να πεταχτούν οι ρώγες του παντού και ταυτόχρονα λέει: “με υγεία, ευτυχία και χαρά το νέο έτος κι όσες ρώγες έχει το ρόδι, τόσες λίρες να έχει η τσέπη μας όλη τη χρονιά”. Τα παιδιά μαζεμένα γύρω-γύρω κοιτάζουν οι ρώγες, αν είναι τραγανές και κατακόκκινες. Όσο γερές κι όμορφες είναι οι ρώγες, τόσο χαρούμενες κι ευλογημένες θα είναι οι μέρες που φέρνει μαζί του ο νέος χρόνος.
Αυτά είναι μερικά από τα έθιμα Χριστουγέννων και Πρωτοχρονιάς στη χώρα μας.
